Przez miliony lat krajobraz naszej planety ulegał ciągłym przeobrażeniom. Wyobraźcie sobie, że w historii Ziemii występowały okresy, kiedy tereny, na których obecnie mieszkamy, porastały bujne lasy tropikalne. Przez lata kształtowały się lądy i tereny górzyste, morza i oceany. A właściwie kształtują się do dzisiaj. Chociaż jest to dla nas obecnie mało odczuwalne, procesy góro-, lądo- i oceanotwórcze trwają w dalszym ciągu. Świadczą o tym trzęsienia ziemi czy erupcje wulkanów. Chociaż zjawiska te częściej zachodzą na południu Europy, zdarzają się również w Polsce – trzęsienie (tąpniecie) ziemi miało miejsce w 2013 roku w pobliżu Polkowic. Wykazało siłę 4,7 stopnia w skali Richtera.
Geologowie wyróżniają trzy podstawowe rodzaje gór: góry fałdowe, zrębowe i wulkaniczne. Wszystkie powstałe w wyniku sił działających wgłębi naszej planety: olbrzymiego ciśnienia, różnicy ciśnień oraz niezmiernie wysokich temperatur. Siły te powodują procesy endogenne, które prowadzą do zmian w wyglądzie lądów, mórz i oceanów, a także wpływają na kształtowanie się pasm i łańcuchów górskich. Jak dokładnie powstały góry fałdowe i pozostałe typy wzniesień, przedstawiamy Wam w dzisiejszym poście.
Jak powstały góry fałdowe?
Góry fałdowe to wzniesienia, po których każdy z Was, górskich zdobywców, chodził prawdopodobnie niejednokrotnie. Góry fałdowe w Polsce to na przykład Karpaty, a na świecie – Alpy i Himalaje. Góry fałdowe powstały (i powstają do dziś) w wyniku fałdowania i wypiętrzania mas skalnych. Fałdowanie i wypiętrzanie dzieje się wskutek ruchu kontynentów i naciskania na siebie z ogromną siłą płyt litosfery.
Plastyczność mas skalnych sprawia, że kiedy zderzają się ze sobą, nie niszczą się nawzajem, tylko ściskają i powoli kształtują, wędrując ku górze. Jest to kształtowanie zarówno pionowe (rzeźba), jak i poziome (linia brzegowa). I tak powstają góry fałdowe.
Powstanie gór zrębowych i wulkanicznych
Góry fałdowe to nie jedyny rodzaj wzniesień. Wyróżniamy także, ukształtowane inaczej niż fałdowe, góry zrębowe. Tworzą się one, kiedy w wyniku zderzenia płyt litosfery, masy skalne pękają i przemieszczają się. Przemieszczanie zachodzi wzdłuż linii pękania nazywanych uskokami. Aktywność sejsmiczna oraz ruchy płyt powodują przesuwanie mas skalnych wzdłuż uskoków o setki kilometrów w poziomie i kilka kilometrów w pionie, co powoduje kształtowanie się gór zrębowych. Do gór zrębowych zaliczamy na przykład afrykańskie Góry Smocze, a w Polsce – Sudety.
Kolejnym rodzajem wzniesień są góry wulkaniczne powstałe wskutek działalności wulkanicznej. Erupcja wulkanu powoduje wyrzucenie na powierzchnię zastygającej lawy, która tworzy warstwę skalną. Kiedy taki proces zajdzie kilkakrotnie, kształtuje się podwyższenie czyli stożek wulkaniczny lub kopuła lawowa. Przykładem wzniesień wulkanicznych jest Ostrzyca (501 m n.p.m.) na Podgórzu Kaczawskim w Sudetach, Góra Świętej Anny (408 m n.p.m.) na Wyżynie Śląskiej, a także dużo większa góra Kilimandżaro (5 985 m n.p.m.)
Zdjęcia pochodzą z portalu pixabay.
