Pieniny należą do jednych z najbardziej popularnych pasm górskich w Karpatach Zachodnich, w które wielu turystów powraca co roku. Występują na obszarze południowej Polski i północnej Słowacji, zachwycając swym pięknem oba narody i miłośników gór z całej Europy i świata. Pieniny otoczone są pasmami Gorców od północy, Beskidu Śląskiego od północnego-wschodu, Magurą Spiską i Pogórzem Spisko-Gubałowskim od południa oraz Kotliną Nowotarską od zachodu. Ich powstanie po dziś dzień jest niejasne – geneza ich powstania uważana jest za jedno z najbardziej tajemniczych, ale i najciekawszych zjawisk , które na próżno próbują wyjaśnić naukowcy z całego świata.
Spis treści
Budowa i podział Pienin
Pieniny są częścią porozdzielanego pasma skałek wapiennych, które powstawało w na przestrzeni kilku epok geologicznych ukryte głęboko pod wodą mórz. Do niesamowitej rzeźby terenu tych gór przyczyniły się często zachodzące wówczas ruchy płyt tektonicznych, liczne fałdowania i erozje. Twarde skały jurajskie tworzą szczyty i turnie Pienin, zaś miękkie bryły skalne z okresu kredy przyczyniły się do powstania rozmaitych dolin i przełęczy. Krajobraz tych charakterystycznych gór przecinają mocno wcięte rzeki i potoki.
Pieniny tworzą łańcuch górski ciągnący się na przestrzeni 35 km, który podzielony jest dwoma przełomami Dunajca na trzy części:
- Pieniny Spiskie – wysunięte są na zachód i położone pomiędzy doliną Białki a przełomem Dunajca pod Niedzicą i w całości znajdują się w Polsce. Ich najwyższy szczyt jest Żar wznoszący się na wysokość 879 m n.p.m.
- Pieniny Środkowe (Właściwe) – rozciągają się od Niedzicy do Przełomu Dunajca między Sromowcami Niżnymi a Szczawnicą (w granicach Polski). Ich najwyższy szczyt Trzy Korony o wysokości 982 m n.p.m. uznawane są za najciekawszą i najpiękniejszą część Pienin, zarówno pod względem przyrodniczym, jak i krajobrazowym. To w Pieninach Środkowych płynie rzeka Dunajec, tworząc legendarny już przełom. Najbardziej znanymi szczytami tej części Pienin są: Sokolica 747 m n.p.m., Czertezik 772 m n.p.m. oraz Zamkowa Góra 799 m n.p.m. Większa część Pienin Właściwych wchodzi należy do obszru chronionego przez Pieniński Park Narodowy. Północne strony tych gór opadają łagodnymi stokami ku dolinom, z kolei południowe część obfituje w strome ściany wapienne, sięgające wysokości nawet do 300 m.
- Pieniny Małe – ciągnące się aż do doliny Popradu i to w nich znajduje się najwyższy szczyt całych Pienin – Wysoka (Wysokie Skałki – 1050 m n.p.m.). Dolina Grajcarska i rzeka Biała Woda jest naturalną granicą oddzielającą je od Beskidu .
Przełom Dunajca – Dunajec wdzierając się w rzeźbę gór przyczynił się do powstania skalnego kanionu, który ciągnie się na długości 8 km i jest ewenementem w skali europejskiej.
Słów kilka o historii Pienin
Większą część obszaru w Pieninach jak dowodzą badania archeologiczne, pokrywała niegdyś roślinność charakterystyczną dla współczesnej tundry, a pierwsze ślady osadnictwa pochodzą sprzed 50 tys. lat. W momencie, gdy klimat stał się korzystniejszy dzięki ociepleniu zawędrowała tu ludność, która bogato czerpała z dobrodziejstw lasów i rzek obfitujących w ryby. Na obszarze Pienin zostało odnalezionych wiele narzędzi naczyń dawnych ludzi, a także osada paleolityczna w okolicy Kątów. Pojawiła się również teoria mówiąca, że na tych terenach istniało niegdyś całe skupisko średniowiecznych grodzisk.
Pieniny od zawsze były ważną częścią państwa polskiego, ponieważ łączyły jego ziemie z ziemią spiską. Łagodniejszy klimat tych gór sprawił, że osadnictwo rozwinęło się tu znacznie szybciej niż na Podhalu, a badania archeologiczne potwierdzają istniej 11 osad w XIV wieku, wśród których znajdowało się Krościenko – jedna z najbardziej znanych miejscowości turystycznych oraz letniskowych w Polsce. Pieniny od zawsze należały w swojej części północnej do średniowiecznej Polski, zaś ich południowa część przynależała do Węgier, a ponieważ na Spiszu mieszkała spora część ludności polskiej, historia polityczna Pienin była bardzo burzliwa. Wybuchały tu bunty chłopskie z powodu samowoli i nadużyć ze strony możnowładztwa, ale równie istotnym czynnikiem kształtującym tutejszą kulturę były walk na tle religijnym. Spisz wszak był głównym ośrodkiem ruchu husyckiego połowie XV wieku. Na krótko przed pierwszym rozbiorem Polski w roku 1770 Pieniny dostały się pod panowanie austriackie i zostały włączone do późniejszej Galicji. Dopiero po I Wojnie Światowej w 1920 r. Pieniny wróciły w granicę odradzającej się Polski, a podczas II wojny Światowej w 1945 r. zostały wyzwolone spod panowania Niemiec przez Armię Radziecka.
O powstaniu Pienin krąży również piękna, góralska legenda, z którą wiążę się historią ochrony ich krajobrazu i przyrody. Jedna z nich przytaczana chętnie przez przewodników dotyczy historii znajdujących się w Pieninach skał. Według niej dawno temu w miejscu, gdzie płynie Dunajec w otoczeniu gór znajdowało się ogromne jezioro. Na jednym z okolicznych szczytów pysznił się kamienny zamek – siedziba dobrego i sprawiedliwego władcy o imieniu Pienin. Posiadał on dwóch synów: Czerteża i Czertezika i śliczną córkę Sokolicę. Spokojne panowanie króla Pienina zakłócił najazd nieprzyjaciela, dlatego wysłał on swojego syna Czerteża, aby ten szukał wsparcia u króla Lubana. Czerteż opuścił zamek i pod osłoną nocy ruszył w Pieniny, niestety został pojmany przez wroga i zrzucony w przepaść z jednej z górskich grani. Gdy król Pienin był już pewny śmierci swojego pierworodnego syna, wysłał na pomoc Czerezika, ale i tego spotkał ten sam los, co brata. Obaj zginęli dokładnie w tym samym miejscu i gdy król odnalazł ich ciała rozkazał wykuć w pobliskich skałach ich grobowce – tak powstały szczyty Czerteż i Czertezik. Ich siostra Sokolica często odwiedzała ich groby i wylewając gęste łzy dekorowała je pięknymi kwiatami. Niestety pewnego dnia napotkała złego czarownika, który zamienił ją w skałę i od tej przy w miejscu tym stały trzy skały Pienin. Legenda ta wyjaśnia również, dlaczego Sokolicę wiosną zdobią kwiaty smagliczki, a szczyt należy do najpiękniejszych w całych Pieniniach.
Jakie są główne szlaki w Pieninach?
Piękno Pienin , ich charakterystyczne ukształtowanie terenu i dzika, tajemnicza przyroda, którą należy odkrywać powoli i z niejakim namaszczeniem sprawiły, że to tu wykształciło się najwięcej szlaków turystycznych. W zależności od umiejętności, kondycji fizycznej i posiadanego czasu szlaki te pozwalają zwiedzać i zachwycać się niesamowitymi krajobrazami. Pieniny z powodzeniem mogą stawać w szranki z Tatrami o pierwsze miejsce w rankingu popularności, w końcu nie bez powodu zostały okrzyknięte najładniejszymi górami w Polsce! Najbardziej znane trasy oraz te bardziej dzikie, ukryte przed okiem człowieka można zwiedzać latami jest ich tak wiele, a każdy z każda z nich z pewnością zasługuje na omówienie. Jednakże istnieje kilka szlaków, które obowiązkowo powinny się znaleźć na liście mapy turystycznej każdego miłośnika gór.
Przełęcz Osice – Przełęcz Szopka – Trzy Korony – Zamek Pieniny – Krościenko nad Dunajcem – szlak niebieski i żółty o długości 10,6 km
Jest to trasa, która w większości wiedzie przez tereny leśne i tylko momentami prowadzi na rozległe polany, zachwycające pięknymi górskimi panoramami. Szczególne majestatycznie prezentuje się zimą, podczas której zachwyca widokami jak z bajki, ukazując zapierające dech w piersiach scenerie śniegowego królestwa Pienin. Szlak ten prowadzi przez punkt widokowy Trzech Koron o wysokości 982 m n. p. m. , z których rozciąga się najwspanialszy widok jaki można zobaczyć – rozległą panoramę Pienin, Tatr i Podhala. Do jego atrakcji niewątpliwie należą ruiny Zamku pienińskiego, wznoszące się majestatycznie pod Górą Zamkową.
Szczawnica – Palenica – Szafranówka – Leśnica – Przełom Dunajca –Szczawnica – szlak żółty, niebieski i czerwony o długości 10 km
Szlak ten biegnie wokół miejsc, które warto zwiedzić, będąc w jednym z najsłynniejszych wśród turystów miast uzdrowiskowych jakim jest Szczawnica. Trasa przebiega prze Palenicę, na szczycie której znajdują się obiekty gastronomiczne, schronisko Groń oraz zjeżdżalnia wózkowa, a także stacja narciarska. Szafranówka stanowi polsko-słowacki punkt graniczny Małych Pienin, z której można dotrzeć na tereny słowackiej wsi Leśnica, leżącej w historycznym regionie Spiszu. Jednak najbardziej atrakcyjny punktem wycieczki stanowi Przełom Dunajca w Małych Pieninach ,. Ciągnie się on na długości 8 km i zachwyca mnóstwem zakoli i stromymi ścianami skalnymi o wysokości 300 m. Spływ kajakowy przełomem uważany jest za największą atrakcję Pienin na skalę europejską. Na tym odcinku można również podziwiać piękno wyniosłej Sokolicy, która swym kształtem przypomina wilczy ząb.
Przełęcz Snozka – Zamek w Czorsztynie – Majerz – Przełęcz Osice – szlaki niebieski i zielony o długości 7 km
Wybierają ten szlak można podziwiać łatwo dostępne krajobrazy pienińskich gór, ponieważ nie wiedzie on przez przewyższenia. Trasa prowadzi przez tzw. Pieniny Czorsztyńskie, charakteryzujące się bezleśnymi, pofałdowanymi łąkami w otoczeniu śnieżnych szczytów Tatr. Wspaniałe widoki oferuje okolica Jeziora Czorsztyńskiego. Głównym punktem zwiedzania są oczywiście ruiny gotyckiego zamku czorsztyńskiego. Został on wzniesiony w połowie XVI wieku na wzgórzu nad jeziorem i przynależy do obszarów pienińskiego parku. Zamek zwany również Zamkiem św. King związany jest kronikami Jana Długosza. Według jego zapisków to właśnie w tej warowni znalazła schronienie księżna Kinga wraz z zakonnicami podczas trzeciego najazdu Mongołów z 1287 r.
Krościenko nad Dunajcem – Sokolica – Czertezik – Czerteż – Krościenko nad Dunajcem – szlak zielony i niebieski o długości 7 km
Trasa ta prowadzi przez scenerię wysokich skał i szczytów skrytych w porannych mgłach. W miejscowości Krościenko można zwiedzić kościół Wszystkich Świętych z XIV wieku oraz wiele zabytkowych kapliczek, stary dwór rodziny Dziewolskich ostatnich właścicielki wsi oraz zabytkowe domy mieszczańskie wokół rynku. Tu też znajduje się część końcowa spływu Dunajcem. Najciekawszym miejscem tej okolicy niewątpliwe jest góra Sokolica, która wraz ze szczytami Czertezik i Czerteż z Orlą Percią jest przedmiotem miejscowej legendy o powstaniu tych pienińskich skał. Choć szczyt Sokolicy jest niewysoki to swoją popularność zawdzięcza stromej skale wapiennej, wznoszącej się na wysokości 300 m tuż nad samym brzegiem Doliny Dunajca. Tutaj tez można spotkać reliktowe sosny gęsto rosnące na jej szczycie. Wśród nich zaś rośnie ta najsłynniejsza pienińska, samotna sosna będąca nie tylko symbolem Pienin, ale i symbolem Polskich gór zagranicą. Obowiązkowo trzeba zobaczyć wschód na Sokolicy. Skąpana w promieniach słońca okolica z widokiem na wody Dunajca i morze mgieł, z których wyłania się szczyty Trzech Koron należy do najbardziej niezapomnianych widoków w Polsce.
Schr. PTTK Orlica – Szafranówka – Wysoki Wierch – Durbaszka – Wysoka – szlak niebieski o długości 9,2 km
Szlak wiedzie przez grzbiet należący do Małych Pienin w kierunku Wysokiej (1050 m) – najwyższego szczytu Pienin, z których rozciąga się panorama na Pieniny Właściwe, która wprawia w prawdziwe oniemienie. Początek trasy zaczyna się Szczawnicy, wiedzie przez malownicze, bezleśne zbocza o przez Szafranówkę, z której roztaczają się widoki na przełącz Maćkówki i Palenicy i prowadzi do Wysokiego Wierchu, będącego najpiękniejszym szczytem tej części gór.
Veľký Lipník – Lesnické sedlo – Wysoki Wierch – szlak czerwony i żółty o długości 3,8 km
Bezkonkurencyjną atrakcją tego szlaku, karmiącą oczy i ducha, jest niezaprzeczalne piękno i urok Wysokiego Wierchu. Można do niego dotrzeć ze wszystkich stron świata, jednak to rasa wiodąca przez Veľký Lipník –i Lesnické sedlo zapewnia najciekawsze krajobrazy. Głębokie doliny przechodzą tu malownicze, bezleśne łąki z rzadka usiane drzewami. Widok z Wysokiego Wierchu, najpiękniejszy o wschodzie i zachodzie słońca, odejmuje mowę i wzrusza do łez. To z jego szczytu można podziwiać najpiękniejszą panoramę Tatr Wysokich i Pienin Właściwych z charakterystycznymi zalesionymi iglicami, wyłaniającymi się spośród morza chmur.
Szczawnica – Przełom Dunajca – Červený kláštor – szlak czerwony lub spływ Dunajcem o długości 10 km
Trasa ta oferuje cuda natury, których nie można spotkać nawet w majestatycznych i dumnych Tatrach. Dunajec na krótkim odcinku wije się i zakręca niemal we wszystkich kierunkach, dostarczając widoków nie tylko zapierających dech w piersiach na malownicze skały, ale i spora dawkę adrenaliny. Nie był naprawdę w Pieninach ten, kto choć raz nie zdecydował się na spływ Dunajcem, który można odbyć zarówno w kajaku, jak i na tratwie flisackiej! Dolina rzeki jest głęboka, wąska i prawdziwie dzika oraz umożliwia podziwianie swoich uroków przez niemal 2 godziny spływu. Trasa kończy się na terenach Słowacji we wsi Czerwony Klasztor. Nazwa jej wywodzi się od klasztoru kartuzów i kamedułów, powstałego w 1319 r. Wieś połączona jest z polską wsią Sromowce Niżne, a na jej terenie znajduje się punkt gastronomiczny, sklepy z pamiątkami , a w czerwcu odbywają się tam festiwale słowackiej muzyki folklorowej.
Schr. PTTK Trzy Korony – Przeł. Wyżni Łazek – Trzy Korony – Przeł. Szopka – Wąwóz Szopczański – Schr. PTTK Trzy Korony – szlak zielony, zółty i niebieski o długości 5,5 km
Trasa ta jest najkrótszą drogą prowadzącą na szczyt Trzech Koron, skąd rozciąga się górski pejzaż wart każdego wysiłku – malownicza panorama ze skalnej igły Okrąglicy. Platforma widokowa jest pełna turystów, a prowadzą do niej kamienne korytarze ze schodami, co znacznie ułatwia poruszanie się, choć niestety burzy w pewnym stopniu urok tego miejsca. Niezwykłe krajobrazy i osobliwości przyrody można za to podziwiać o każdej porze roku, a niezwykły urok bijący z Podtatrza wart jest tej wędrówki. Podążając tym szlakiem można dotrzeć do Wąwozu Szopczańskiego, który powszechnie uważany jest za najbardziej charakterystyczny i malowniczy wąwóz w pienińskich górach.
Pieniny info:
Część wyżej opisanych szlaków należy do najbardziej popularnych i malowniczych, nie oznacza to jednak, że na nich kończą się możliwości zwiedzania fascynujących i budzących podziw tworów natury polskich gór. Do innych godnych uwagi szlaków należą m.in.:
- Niedzica – Sromowce Wyżne – Macelak – szlak czerwony o długości 8 km
- Bukowina – Pawlikowski Wierch – Łapsze – Niedzica – szlak czerwony o długości 27 km
- Nowa Biała – Trybsz – Pawlikowski Wierch – szlak niebieski o długości 13 km
- Pawlikowski Wierch – Pieskowy Wierch – Kacwin – szlak niebieski o długości 17 km
- Wysoka – Wierchliczka – Obidza – szlak zielony o długości 8,5 km
- Jaworki – Wąwóz Homole – Wysoka – szlak zielony o długości 3,5 km
- Sromowce – Przełęcz pod Ostrym Wierchem – szlak zielony o długości 3 km
- Krościenko nad Dunajcem – Przełęcz Sosnów – szlak zielony o długości 3 km
Pieniny atrakcje – co warto zobaczyć?
O atrakcjach, szlakach turystycznych, osobliwościach przyrody i zabytkach Pienin można by pisać dużo. Przepiękne panoramy różnych pasm górskich, ciekawa kultura i historia tego regiony oraz wiele możliwości uprawiania sportów rekreacyjnych z pewnością nie pozwolą na nudę. Do najbardziej rozpoznawalnych atrakcji, które są absolutną koniecznością na mapie turystycznej Pienin w Polsce należą się przede wszystkim Trzy Korony, Sokolica, Czorsztyn, zamek i okolice Niedzicy oraz rzeka Dunajec i spływ po niej, które zostały dokładniej przybliżone przy okazji omawiania głównych szlaków górskich. Istnieje jednak wiele pomniejszych, jednak równie ciekawych miejsc, które warto zwiedzić przy okazji zwiedzania penińskiego regionu.
Zamek w Czorsztynie
Zamek powstał w XVI wieku na polecenie króla Kazimierza Wielkiego i jest drugim najbardziej znaną warownią obok zamku w Niedzicy . Jego główną funkcją była obrona szlaku handlowego z Krakowa do Budy, celem powstrzymania zapędów władców węgierskich, których władza sięgała wówczas prawego brzegu Dunajca. Zamek związany jest z historią chłopskiego buntu pod wodzą Napieralskiego, którego schwytano, więziono a następnie wbito na pal. Za panowania starosty Jana Aranowskiego zamek przeżywał prawdziwy renesans, jednak niedługo został niemal doszczętnie zniszczony podczas pożaru w 1795 r. Dopiero władze Pienińskiego Parku Narodowego postanowiły zamek odbudować i dziś niektóre jego części udostępnione są do zwiedzania turystom. Do ciekawszych elementów zamku należą relikty cylindrycznej wieży obronnej z czasów jego założyciela oraz znaleziska archeologów w postaci drewnianych naczyń.
Wodospad Zaskalnik
Wodospad ten znajduje się niespełna 3 km od popularnej Szczawnicy, do którego można dotrzeć z jej centrum, podążając szlakiem niebieskim w kierunku Przehyby. Zaskalnik ma wysokość około 5 m, leży na wysokości 550 m i charakteryzuje się wolnym, spokojnym nurtem. Po ulewnych deszczach ten mały potok momentalnie przyspiesza nurtu i prezentuje całkiem nowe, gwałtowne oblicze. Jet to świetne miejsce na spacery razem z dziećmi. Łączą się tu trzy szlaki turystyczne: czarny szlak rowerowy, szlak konny oraz szlak prowadzący do okolicznej Przechyby. Na tym szczycie znajduje się schronisko turystyczne oraz Radiowo-Telewizyjny Ośrodek Nadawczy z 87-metrową wieżą o konstrukcji stalowej stalową. Z Hali Przehyba roztacza się malowniczy widok na południe w kierunku Pienin i Tatr oraz na północ ku Kotlinie Sądeckiej. Dodatkowo znajdują się tu leśniczówka i tereny rekreacyjne z zajazdem „Czarda” na czele. Nad wodospad prosto ze Szczawnicy można dostać się także za pomoc bryczki konnej lub stylizowanej ciuchci.
Kościół pw. św. Marcina w Grywałdzie
Drewniany, gotycki kościół parafialny powstał w II poł. XV wieku, znajduje się na ruinach poprzedniej pogańskiej świątyni. Imię swojego patrona św. Marcina zawdzięcza ówczesnej panującej modzie, wedle której wszystkie nowopowstałe budowle sakralne szukały wsparcia właśnie u tego świętego. Ze względu na swoje usytuowanie i walory architektoniczne przez bardzo długi okres kościół ten był wyjątkowy w całej okolicy. Uwagę przykuwa zwłaszcza kwadratowa wieża z ostrosłupowym hełmem i nadwieszoną izbica, a sam budynek przerwał do dzisiejszych czasów w praktycznie niezmienionej formie. Wewnątrz kościoła znajduje się tryptyk datowany na XVI wiek, będący dziełem ucznia Wita Stwosza, artysty zwanego Mistrzem Rodziny Marii. Niesamowite malowidła ścienne, barokowe krzyże oraz ludowa pieta z XVIII weku to niejedyne dzieła sztuki, nad którymi warto pochylić się nieco dłużej.
Rezerwat krajobrazowy Biała Woda
Biała Woda jest rezerwatem przyrody rozciągającym się na powierzchni 33, 7 hektarów powstałym 1963 r. i znajduje się na wschód za Jaworkami w Małych Pieninach. Największym zainteresowaniem cieszą w się w nim tzw. Biaowodzkie Skały – wapienne turnie i bloki skalne, wśród których potoczek tworzy uroczy przełom skalny o nazwie Międzyskały. Obszar Białej Wody został wyłączony z ruchu pojazdów i jest doskonale przystosowany do wędrówek pieszych i turystyki rowerowej.
Wąwóz Homole
Wąwóz ten znajduje się niedaleko Jaworek w Małych Pieninach i należy do ciekawych pomników przyrody w Polsce. Swoją genezę zawdzięcza potokowi Kamionce, który płynąc wapiennym dnem ukształtował niezwykłe turnie oraz urwiska skalne o wysokości dochodzącej do 120 m. Krajobraz wąwozu stanowią ciekawe gatunki drzew liściastych i iglastych, spośród których wyglądają nieśmiało łąki pokryte wysokimi trawami i kwiatami. Kierując się w kierunku wyjścia z Homole można zwiedzić Dubantowską Dolinę z ogromnymi głazami nazywanymi przez okolicznych mieszkańców kamiennymi kręgami. Stąd też można w spokoju podziwiać górujący nad Doliną najwyższy szczyt w Pieninach – Wysoką. Do ciekawostek historycznych należy fakt, że od XV wieku wąwóz znany był wszystkim poszukiwaczom skarbów.
Kościół św. Jana Chrzciciela w Jaworkach
Kościół należy do jednych z najpiękniejszych, chętnie odwiedzanych budynków sakralnych i znajduje się w Małych Pieninach. Powstał w 1680 r. jako cerkiew greckokatolicka , jednak po jego pożarze przebudowano go na obiekt murowany około roku 1798. Na szczególną uwagę zasługuje tradycyjny, greckokatolicki ikonostas z wizerunkiem Matki Boskiej i św. Mikołaja. W centrum ikonostasu znajdują się Carskie Wrota a sama ozdobna ściana miała pełnić funkcję ochronną – dzięki niej w trakcie oblężenia wróg potrzebował więcej czasu, aby przejść przez ikonostas, dzięki czemu duchowny mógł spożyć Ciało i Krew Chrystusa i zapobiec ich zbeszczeszczeniu.
Kościół w Szczawnicy
Kościół św. Wojciecha początkowo powstał w XIV wieku jako konstrukcja drewniana, jednak po pożarze przebudowano go na obiekt murowany. Obecna budowla zbudowana jest w stylu neogotyckim i została wzniesiona w 1892 r., z kamieni przywiezionych z okolicy. W jego wnętrzu znajduje się ołtarz główny oraz polichromia na sklepieniu, która wyszła spod ręki Karola Polityńskiego w 1923 r. Ponieważ nazwy miejscowości dosyć często zmieniały swoje nazwy na przestrzeni wieków, legenda w Szczawnicy , głosi że to właśnie św. Wojciech, będący patronem kościoła, zawitał tu w drodze do Krakowa.
Zamek w Niedzicy
Zamek w Niedzicy powstał w XIII wieku i posiada swoją bogatą historię wartą bliższego poznania. Przechodził z rąk do rąk, była grabiona i niszczona także przy użyciu artylerii. Jeden z właścicieli zamki, Olbracht Łaski, znany ze swojej rozrzutności sprzedał go Jerzemu Horvathowi, który w krótkim czasie przekształcił zamek w Niedzicy w perełkę renesansowej architektury. Jednak swoją sławę zawdzięcza hucznie odbywającym się w nim zabawom wyprawianym przez kolejnego właściciela – Andreasa Horvatha. To właśnie za jego życia miał odbyć się tu pierwszy spływ na Dunajcu.
Zamek w Niedzicy posiada również swoją legendę związaną ze skarbem Inków. Podczas konkwisty możne rodziny Inków postanowiły ukryć swoje bogactwa na dnie jeziora Titicaca. Jeden z właścicieli owego zamku ożenił się z inkaską księżniczką, a ich potomek miał na jego terenie ukryć testament mówiący o miejscu ukrycia wielkiego skarbu. I choć w 1946 r. archeologom rzeczywiście udało się odnaleźć dokument zapiany w języku węzełkowym Inków, nie ustalono gdzie znajduje się ów skarb, które być może po dziś dzień spoczywają na terenach Niedzicy.
Muzyczna Owczarnia
To miejsce stworzone przez Wieńczysława Kołodziejskiego, który postanowił wykupić starą owczarnię i zaadoptować ją na swojej parceli. W 1997 r. Owczarnia otworzyła swoje podwoje dla artystów, oferując 12 pokoi, w których bez żadnych opłat mogli oni oddawać się swojej pracy twórczej. Dodatkowo znajduje się w niej mała galeria plastyczna oraz sala klubowa mogąca pomieścić 90 osób. Na deskach Muzycznej Owczarni mogli wystąpić tacy artyści jak: Dżem, Banda i Wanda, Oddział Zamknięty, Lombard, IRA, Coma, Kasia Kowalska czy Grzegorz Turnau i wielu innych.
Pijalnia Wód Mineralnych w Szczawnicy
Pijalna Wód znajduje się we wschodniej części Placu Dietla w Domu nad Zdrojami z 1863 r. Z odwiertów pozyskuje się aż 12 rodzajów wód mineralnych – są to tzw. szczawy wodorowęglanowe, sodowe, jodkowe i bromkowe bogate w sole mineralne i liczne mikroelementy. Wody te wspomagają leczenie wielu chorób główne związanych z układem oddechowym, ale i układem trawiennym. Wód tych można napić się bezpośrednio w Pijalni lub zakupić je w specjalnych opakowaniach.
Elektrownia wodna w Niedzicy
Elektrownia w Niedzicy powstała nie tylko ze względu na potrzebę obniżenia kulminacji powodziowych spowodowanych wodami Dunajca i Wisły, ale również po to, aby dbać o środowisko naturalne okolicznych gór i czerpać energię z wykorzystaniem potencjału tych rzek. Zalew rozciąga się na powierzchni 1226 ha, a jego zapora należy do największych w Polsce zapór ziemnych z centralnym uszczelnieniem glinowym. Elektrownie wodną w Niedzicy można zwiedzać w obecności przewodnika, podążając podziemnym tunelem 50 m pod powierzchnia wody.
Obraz 3D Moc Żywiołów
Obraz powstał w 2011 r. z rąk Zbigniewa Wojkowskiego oraz Ryszarda Paprockiego i osiąga wielkość 34 metrów. Można go podziwiać z odległości 50 metrów i przedstawia zapadnięty obszar zalewany wodospadem, w centrum którego znajdują się ludzie i turbiny wodne. Dzieło to powstało, aby ukazać ogromną rolę, jaką odgrywa elektrowni wodna w Niedzicy i poruszyć wyobraźnie turystów.
Pieniński Park Narodowy
O jego niezwykłości świadczy fakt, iż jest to pierwszy Park Narodowy w Polsce utworzony 1 czerwca 1932 r. Obejmuje obszary wyjątkowo cenne ze względu na walory krajobrazowe Pienin Właściwych: Masyw Trzech Koron, Pieniny Czorsztyńskie, Pieninki, Przełom Dunajca, a także Zielone Skałki należące do Pienin Spiskich. Ze względu na popularność Pienin park ten wyróżnia się najwyższym natężeniem ruchu turystycznego przypadającym na 1 ha powierzchni.
Park ten jest domem wielu gatunków glonów, grzybów, mchów, porostów oraz roślin w tym dwa gatunki endemitów (gatunków unikatowych dla tego obszaru): mniszek pieniński oraz pszonak pieniński. Osobliwościami przyrody są tu również , jałowiec sabiński czy złoceń Zawadzkiego. W okolicach leśnych zakwitają: śnieżyczka przebiśnieg , śnieżyczka przebiśnieg, pierwiosnek lekarski i pierwiosnek wyniosły, lepiężniki, zaś na terenach łąkowych, storczyk szerokolistny, dwulistnik muszy, storczyk bzowy oraz bardzo rzadki ostrożeń głowacz i ciemiężyca zielona. Różnorodność warunków środowiskowych i ukształtowania terenu sprzyja rozwojowi królestwa zwierząt. W jaskiniach górskich żyje aż 15 gatunków nietoperzy, a podczas pieszych wędrówek można spotkać borsuki, rysie, żbiki, kuny leśne, dziki oraz stada saren i jeleni. Spośród 100 gatunków gniazdujących ptaków warto wymienić pomurnika, nagórnika, bociana czarnego, puchacza i głowcice.
Pieniński Park Narodowy nie pobiera opłat za wstęp, a jedynie za udostępnienie niektórych obiektów i obszarów: ruiny Zamku Czorsztyn, wystawa przyrodnicza w Dyrekcji Parku, galeria widokowa na szczycie Trzech Koron, galeria widokowa na szczycie Sokolicy, galeria widokowa na szczycie Sokolicy, szlak wodny – Dunajec.
Pieniny nocleg
Ze względu na niezwykłą popularność Pienin oferują one bogata bazę noclegową, czynną przez cały rok, gdzie każdy znajdzie miejsce odpowiadające jego potrzebom. Najczęściej wybierane noclegi zlokalizowane są w okolicy głównych szlaków turystycznych z łatwym dostępem do najciekawszych trakcji i punktów gastronomicznych.
Pieniny noclegi:
Wśród najpopularniejszych miejscowości noclegowych w Polsce wiele znajduje się Szczawnicy ze względu na zlokalizowane w niej Pijalnię Wód Zdrojowych i Uzdrowisko w Dolinie Grajcarka, a także bliskość parku narodowego i słynnej Drogi Pienińskiej. Oferuje wiele ciekawych opcji zarówno luksusowych hoteli, domów wypoczynkowych, jak i schronisk. Do ciekawszych miejsc na wypoczynek należy Schronisko PTTK „Orlica” położone na wysokości 520 m nad brzegiem Dunajca wybudowane w 1932r. w Peninach Małych. W tej części gór można również zatrzymać się w Schronisku pod Durbaszką wzniesonymna 850 m. Schronisko powstało w latach 1949-1952 jako bacówki dla owiec i przekształcono je w obiekt turystyczny w latach 70-tych. Stąd prowadzą główne szlaki do Jaworków, Wąwozu Homole oraz Szafranówki. Do najpopularniejszych obiektów tego typu należy także Schronisko PTTK „Trzy Korony” w miejscowości Sromowce Niżne zlokalizowane na wysokości 470 m w Pieninach Właściwych.
Kolejnym miastem o charakterze turystyczno-wypoczynkowym jest Krościenko położone u podnóża Pienin, Gorców i Beskidu Sądeckiego w dolinie Dunajca. Zostało wybudowane już w latach 1929-1930 i było wykorzystane przez Niemców jako strażnica graniczna w podczas II Wojny Światowej. Budynek wykazuje cechy charakterystyczne dla stylu podhalańskiego, posiada dwie kondygnacje o stromym dachu i oferuje 70 miejsc noclegowych. Z jego okien można podziwiać widok na m.in.: na Pieniński Przełom Dunajca, szczyt Trzy Korony , Podskalnią Górę, Czerwony Klasztor oraz Pieniny słowackie.
Wiele obiektów noclegowych w Pieninach w Polsce zlokalizowanych jest także w spokojniejszej okolicy, gdzie ruch turystyczny jest nieco mniejszy. Można pokusić się o wynajem pokoi w: Czorsztynie , Niedzicy, Sromowcach Wyżnych, Jaworkach, Grywałdzie, , Krośnicy i wiele, wiele innych. Warto jednak wziąć pod uwagę fakt, że w sezonie wysokim te bazy noclegowe są rozchwytywane przez turystów, dlatego rezerwacji miejsce należy dokonać z kilkutygodniowym wyprzedzeniem.
Pogoda w Pieninach
Pieniny wyróżniaj się od innych pasm górskich w Polsce nie tylko niezwykłą, fascynującą rzeźbą terenu, ale i zróżnicowaniem klimatycznym. Występują w nich dwa piętra klimatyczne:
- piętro umiarkowane chłodne – u podnóży zboczy południowych, ciepłych i suchych, o wysokości do 20 m n.p.m. ze średnimi temperaturami w granicach 6-8 stopni Celcjusza;
- piętro umiarkowane – chłodne na północnych stokach i zboczach, chłodnych i wilgotnych, na wysokości od około 520 do 1050 m n.p.m. ze średnimi temperaturami w granicach 4-6 stopni Celcjusza.
Na stokach, szczególnie tych zlokalizowanych na południe, promieniowanie słoneczne jest dość intensywne zwłaszcza w czerwcu i lipcu, najmniejsze zaś w styczniu i lutym. W tych miesiącach przypadają odpowiednio największe i najmniejsze sumy opadów w ciągu całego roku. Charakterystyczne dla tych gór są nawalne i ulewne deszcze pojawiające się od maja do sierpni. Z kolei opady śniegu najwcześniej pojawiają się w Pieninach Małych we wrześniu, a najpóźniej w listopadzie w Dolinie Dunajca. Przeważają tu wiatry zachodnie i północno-zachodnie, a te najbardziej porwiste rejestruje się od października do kwietnia.
Niesamowite walory widokowe gwarantują pienińskie mgły, w których toną najwyższe szczyty w Pieninach oraz Dolina Dunajca. Samo jednak zachmurzenie jest niewielkie i obejmuje zaledwie 135-140 dni w roku kalendarzowym. Zachmurzone dni najczęściej przypadają na okres od listopada do marca, a dni najbardziej pogodne występują we wrześniu.
Chcesz dowiedzieć się więcej o górach w Polsce?
Przeczytaj nasz artykuł – Góry w Polsce – Opis Pasm Górskich, Najwyższe Szczyty, Przewodnik turystyczny