Beskid wyspowy, czyli co ma wyspa do gór?

Beskid Wyspowy – położenie i charakterystyka

Beskid Wyspowy należy do Beskidów Zachodnich (a te z kolei do grupy górskiej Karpat Zachodnich). Położony jest między Kotliną Sądecką i Doliną Raby w województwie małopolskim. Od strony południowej sąsiaduje z Gorcami i Beskidem Sądeckim, od strony wschodniej z Pogórzem Rożnowskim i Kotliną Sądecką. Od strony zachodniej Beskid graniczy z Beskidem Makowskim, a od strony północnej – z Pogórzem Wiśnickim. Większość szczytów górskich występuje w tym regionie w postaci izolowanych, osobnych, majestatycznie wystających ponad doliny masywów, o stromych stokach i płaskich wierzchołkach. Wyjątkiem są trzy utworzone pasma górskie: pasmo Łososińskie, pasmo Cichoń – Ostra i pasmo Cietnia. Beskid Wyspowy to ponad 60 szczytów, od wysokości 482 m n.p.m., aż do 1170 m. Region zajmuje powierzchnię ok. 1000 km².

Głębokie doliny oddzielające poszczególne wierzchołki, od dawna wykorzystywano jako trakty komunikacyjne. Dziś w dolinach biegną drogi, które łączą poszczególne miejscowości regionu. Główne miasto w Beskidzie Wyspowym to Limanowa, będąca centrum administracyjnym, kulturowym i oświatowym tego regionu.

Beskid Wyspowy pomimo swego charakterystycznego ukształtowania, jest dobrze zagospodarowany pod względem komunikacyjnym (między innymi dzięki sprawnej współpracy małopolskich gmin). Z Nowego Sącza do Mszany Dolnej lub dalej do Rabki dojechać można główną szosą (Droga Krajowa 28). Wewnątrz Beskidu, od Rabki, Mszany i Limanowej, poruszać się można dzięki gęstej sieci mniejszych dróg gminnych i powiatowych. Fakt, że często są to góry wybierane przez turystów z dziećmi lub w towarzystwie osób starszych, jest spowodowany zarówno łatwością zdobywania samych szlaków, jak i ich dostępnością, a także dostępnością parkingów i łatwością dojechania samochodem do początku tras. Najwyżej położone przełęcze, na które dostać się można samochodem czy autokarem to:

Przełęcz między Cichoniem i Ostrą – położona na 814 m,
Przełęcz Słopnicka – położona na 756 m,
Przełęcz Rydza Śmigłego (inaczej Przełęcz Chyszówki) – położona na 695 m,
Przełęcz Gruszowiec – położona na 660 m,
Przełęcz Glisne – położona na 634 m,
Przełęcz Widoma – położona na 535 m.

Klimat

Jak i w innych górach beskidzkich, docierają tu zazwyczaj suche masy powietrza z głębi kraju, jak i wilgotne powiewy znad Oceanu Atlantyckiego. Stąd występowanie tutaj znacznych różnic temperaturowych i wahań pogodowych. Obserwuje się też duże opady deszczu (niestety dla turystów, zwłaszcza w porze letniej). Zazwyczaj są one burzliwe, niespodziewane i gwałtowne, lecz nie trwają długo. W całej grupie Beskidów klimat ułożony jest piętrowo (ponieważ ze wzrostem wysokości obniża się temperatura), jednak zdarza się również charakterystyczna dla tego regionu inwersja termiczna. Wskutek inwersji zimniejsze powietrze nagromadza się w dolinach, tworząc gęste mgły, a powyżej dolin wyłaniają się z morza mgieł pojedyncze szczyty górskie – wyspy. Stąd nazwa Beskidu Wyspowego. Według podań, nazwę wprowadził Kazimierz Sosnowski, nauczyciel gimnazjum sądeckiego. Gdy podczas jednej ze swoich górskich wypraw z uczniami nocowali na Ćwilinie, po przebudzeniu ujrzeli wspaniały widok, do którego pierwszym skojarzeniem było morze mgieł z wyspami. Mgły w dolinach, ponad które, jakby wyspy, wystawały pojedyncze szczyty. Ponad nimi było widać już tylko niebo i poranne słońce. Czy na pewno nazwa wprowadzona została przez Sosnowskiego? Jest to kwestia sporna.

Budowa topograficzna Beskidu Wyspowego kształtowała się przez miliony lat. Już ponad 90 mln lat temu zaczęły tworzyć się osady i piaskowce, które dziś tworzą szczyty i zbocza górskie. Doliny i obniżenia zostały ukształtowane przez łupki ilaste. Sama rzeźba, kształty i budowy masywów górskich powstawały w ciągu ostatnich 30 mln lat.

Fauna, flora, rzeki i potoki

W beskidzkim świecie zwierząt królują typowe zwierzęta dla lasów liściastych i lasów mieszanych – sarny, jelenie, dziki, lisy czy borsuki. Okresowo mogą pojawić się wilki, lecz coraz bardziej nielicznie. Beskid to również ostoja wielu gatunków ptaków. W piętrze pogórza występują dzięcioły i sikorki, natomiast w reglu dolnym myszołowy i pastułki, a także kozuby czy sowy uszate.

Roślinność w Beskidzie Wyspowym rozmieszczona jest według dwóch głównych pięter:

piętra pogórza fliszowego (do ok. 600 m n.p.m.) – królują tutaj lasy mieszane (głównie sosny, dęby).
piętro regla dolnego (powyżej 600 m) – zalesione jest świerkami, bukami, występują tutaj także mniejsze obszary z laskami jodłowymi lub świerkowo – jodłowymi. Na polanach i łąkach tego piętra występują rośliny chronione, m.in. storczyki różnych gatunków, lilia złotogłów czy zimowit jesienny. W poszyciu leśnym spotkać można m.in. zawilec czy sasanki. Niestety, w celu tworzenia pól uprawnych i zabudowań, wiele lasów zostało usuniętych poprzez wycięcie lub wypalenie.

W celu ochrony kompleksów przyrodniczych, powołano w rejonie klika rezerwatów przyrody, z czego najważniejsze to: rezerwat „Luboń Wielki”, rezerwat „Śnieżnica” oraz rezerwat „Kamionna” i rezerwat „Mogielica”. Kilka innych rezerwatów oraz parków krajobrazowych zostało także utworzonych na pograniczu Beskidu z innymi pasmami górskimi, głównie Gorcami.

Środowisko wodne to głównie dwie rzeki: przepiękny Dunajec oraz Raba (obie rzeki to prawobrzeżne dopływy Wisły), a także liczne potoki i utworzone zaporami sztuczne jeziora, m.in. Jezioro Rożnowskie, Czchowskie czy Zbiornik Dobczycki. Inne rzeki oraz wszystkie potoki tego beskidu należą do dorzecza Dunajca i Raby. W rzekach króluje karp, ale napotkać można także strzebla czy karasia.

Cała sieć wodna Beskidu Wyspowego (potoki i rzeki) charakteryzuje kamieniste dno i znaczne wahania poziomu wody. Po dłuższych lub intensywnych okresach opadowych, lub też podczas gwałtownych topnień śniegów, potoki i rzeki transportują ze sobą spore ilości gruntu i materiału akumulacyjnego. Doprowadza to niestety do wylewów z koryta i zalewania pobliskich terenów, w tym pól i obszarów zabudowanych.

Do Dunajca wpada Łososina (której źródełko znajduje się na zboczu Jasienia), a także znajdująca się na granicy z Gorcami rzeka Kamienica (której źródła rozpoczynają się w Gorcach). Dopływają do Dunajca również potoki. m.in. Czarna Woda, Smolnik i Jastrząbka. Najważniejszymi dopływami Raby są Mszanka, Trzemeśnianka i Krzyworzeka.

Raba

Szlaki i szczyty w Beskidzie Wyspowym

Beskid Wyspowy: szlaki

Beskid Wyspowy to sporo dobrze znakowanych szlaków, którymi dotrzemy na prawie każdy szczyt. Większość szlaków nie sprawi nawet początkującym osobom większych trudności, są one dosyć łagodne, przyjemne i łatwe do przejścia. Bywają jednak męczące kondycyjnie, ze względu na spore różnice wysokości pomiędzy dolinami a samymi wierzchołkami, oraz ze względu na długie i głębokie przełęcze między szczytami. Jest to równocześnie ich zaleta, jak i wada – wymusza to raczej pojedyncze wyjścia na poszczególne masywy. Na większości z nich nie napotkamy wielu turystów, dzięki czemu można delektować się pięknymi panoramami i spokojem wewnętrznym, jaki przynoszą góry. Najdłuższym ze szlaków jest Mały Szlak Beskidzki.

Szlaki piesze w obrębie Beskidu Wyspowego to:

z Glisnego:

drogowskazami czerwonymi na Luboń Wielki,
drogowskazami czerwonymi z Mszany Dolnej,
drogowskazami zielonymi na Szczebel,
drogowskazami zielonymi do Raby Niżnej;

z Kasiny Wielkiej:

drogowskazami czerwonymi na Lubogoszcz,
drogowskazami czerwonymi przez kolejno Lubomir → Łysinę → Myślenice,
drogowskazami niebieskimi na szczyt Śnieżnicy;

z Kasinki Małej:

drogowskazami czarnymi na Szczebel,
drogowskazami czarnymi na szczyt zachodni Lubogoszcza;

z Lubomierza:

drogowskazami czarnymi na Kudłoń,
drogowskazami żółtymi na kolejno Lubomierz → Przysłop → Kudłoń,
drogowskazami żółtymi na kolejno Lubomierz → Przysłop → Jasień przez Myszyce,
drogowskazami niebieskimi na kolejno Lubomierz → Rzeki → Gorc,
drogowskazami niebieskimi na kolejno Lubomierz → Rzeki → przez dolinę Kamienicy → Przełęcz Borek,
drogowskazami czarnymi na Kobylicę, jest też możiwość połączenia tego szlaku ze szlakiem zielonym: Mszana Dolna → Jasień;

z Łętowego:

drogowskazami zielonymi na Jasień przez Kobylicę,
drogowskazami zielonymi do Mszany Dolnej przez Ostrą;

z Olszówki:

drogowskazami żółtymi na Luboń Wielki przez rezerwat Dunin – Borkowskiego,
drogowskazami żółtymi na Stare Wierchy przez Porębę Górną,
drogowskazami niebieskimi do Rabki przez Słone,
drogowskazami niebieskimi na Turbacz przez Koninki;

z Raby Niżnej:

drogowskazami zielonymi na Turbacz przez Niedźwiedź → i Turbaczyk,
drogowskazami zielonymi na przełęcz Glisne.

Bardzo ważnym szlakiem dla turystów jest szlak Papieski w Beskidzie Wyspowym. Został on otwarty z okazji pięćdziesiątej rocznicy dwudniowej wycieczki księdza Karola Wojtyły z młodzieżą, jaką odbył w czerwcu 1953 roku.

Punktem startowym jest Park Zdrojowy w Rabce-Zdroju przy pomniku Jana Pawła II. Papieskie szlaki obejmują dwie rozległe górskie kotliny (połączone przełęczami Gruszowiec i Przysłop), w których centrum leżą dwa miasta: Mszana Dolna (w archidiecezji krakowskiej) i Limanowa (należąca do diecezji tarnowskiej). Ukształtowanie terenu spowodowało podział Szlaków Papieskich Beskidu Wyspowego na dwie części: Rabczańsko – Mszańską oraz Limanowską. Początek szlaku znajduje się w centrum Rabki Zdroju, ponieważ to właśnie stąd, 21 czerwca 1953 roku, po Mszy Świętej ks. Karol Wojtyła i zaprzyjaźniona z nim młodzież wyruszyli na wycieczkę na Ćwilina.

Część szlaku papieskiego Rabczańsko – Mszańska w części archidiecezji krakowskiej – tzw. „Zagórzański”

Jego trasa to kolejno: Rabka-Zdrój → wierzchołek Luboń Wielki → Przełęcz Glisne → wierzchołek Szczebel → miejscowość Kasinka Mała → wierzchołek Lubogoszcz → miejscowość Kasina Wielka → Ośrodek Rekolekcyjno -Rekreacyjny na szczycie góry Śnieżnicy → Przełęcz Gruszowiec → wierzchołek Ćwilina → miejscowość Jurków → Przełęcz Rydza – Śmigłego.

W tym miejscu obydwa szlaki (Zagórzański i Limanowski) łączą się ze sobą.

Następne etapy trasy to: wierzchołek Mogielica → wierzchołek Jasień → Kobylica → wierzchołek pasma górskiego Ostra → i koniec w Mszanie Dolnej.

Na skrzyżowaniu szlaków turystycznych – w Parku Zdrojowym – stoi dziś symboliczny pomnik Jana Pawła II jako Turysty i miłośnika gór.

Część szlaku papieskiego Limanowska w części diecezji tarnowskiej – tzw. „Limanowski”

Limanowska część szlaku, aż do Przełęczy Edwarda Rydza-Śmigłego idzie wspólnie razem z trasą Rabczańsko – Mszańską. Szlak papieski rozgałęzia się na najwyższym szczycie Beskidu Wyspowego, Mogielicy, i dalej prowadzi w dwóch różnych kierunkach, skąd pochodzą nazwy szlaków: do Mszany Dolnej oraz do Limanowej.

Trasa tej odnogi szlaku to kolejno: wierzchołek Mogielica→ Przełęcz Słopnicka → Cichoń → Przełęcz Cichoń-Ostra → szczyt pasma górskiego Ostra → Jeżowa Woda → Skiełek → Łukowica → Jabłoniec i koniec w największym miejskim ośrodku Beskidu Wyspowego, w Limanowej.

Beskid Wyspowy: szczyty

Mogielica (1170 m)

Najwyższy szczyt Beskidu Wyspowego. Jego nazwa wzięła się od ponurej historii związanej z mogiłami – północne stoki góry były zbiorowym cmentarzem dla samobójców i innych „obwiesiów”, którzy według wierzeń nie powinni zostać pochowani w poświęconej ziemi. Miejscowi nazywają szczyt Zapowiednią (ponieważ gromadzące się w jego okolicach chmury zwiastują ulewne deszcze i burze), bądź też Kopą, ze względu na charakterystykę kształtu góry. Na szczyt Mogielicy dostaniemy się różnorodnymi trasami, m.in.:

od północy z Przełęczy Rydza Śmigłego w miejscowości Chyszówki, lub żółtym szlakiem rozpoczynającym się w Tymbarku;
od zachodu niebieskim, dłuższym szlakiem z miejscowości Jurków;
od południa zieloną trasą z Przełęczy Słopnickiej lub niebieskim szlakiem rozpoczynając w Szczawie.

Mogielica często wybierana jest przez biegaczy czy rowerzystów, a w sezonie – przez narciarzy i snowboardzistów. Na jej szczycie, na wysokości 1170 m n.p.m., zastaniemy wybudowaną drewnianą, 22 – metrową wieżę, będącą wspaniałym punktem widokowym. Równocześnie mogą przebywać na niej tylko 3 osoby. Przy dobrych warunkach możemy podziwiać z platformy cały Beskid Wyspowy i Sądecki, a także sąsiednie pasma górskie Gorce, Pieniny, Tatry, Beskid Żywiecki i Babią Górę.

Na południowo – zachodnim stoku góry znajduje się znana Polana Stumorgowa, będąca największą polaną w Beskidzie Wyspowym. Wiążą się z nią nie tylko zachwycające widoki, ale także ciekawa historia. Mianowicie, w trakcie II wojny światowej była ona miejscem zrzutów z alianckich samolotów z żywnością, bronią i lekarstwami dla partyzantów z tego regionu.

Ćwilin (1072 m)

Przy dobrych warunkach atmosferycznych, ze szczytu podziwiać możemy Mogielicę i inne szczyty Beskidu Wyspowego, jak też bardziej oddalone Gorce, Babią Górę i Tatry. To właśnie tutaj narodziła się nazwa Wyspowy Beskid. Góra zachęca różnorodnością tras i podejść. Podejście najkrótsze, ale i najbardziej mordercze, to szlak z Przełęczy Gruszowiec (bywa nawet nazywany ścianą płaczu). To zdecydowanie podejście dla osób o dobrej kondycji. Inna trasa – stosunkowo długa – prowadzi z Mszany Dolnej. Najczęściej wybieraną, optymalną opcją jest szlak z Wilczyc.

Góra wzięła swę nazwę od niemieckiego słowa Zwilling, czyli bliźniak (okreslenie dotyczy pobliskiego szczytu, Śnieżnicy). Pozostałością po pasterskim charakterze stoków górskich jest Polana Michurowa, z której rozciągają się piękne widoki na pozostałe góry Beskidu Wyspowego, Gorce, Tatry, a czasem Babią Górę czy Beskid Sądecki.

Jasień (1063 m)

Wybierając się na Jasień, możemy liczyć na ciszę, spokój i odludne szlaki. A to dlatego, że znajduje się on „w cieniu” znacznie częściej wybieranej przez turystów, sąsiadującej Mogielicy. Zazwyczaj wędrówka rozpoczynana jest z Przełęczy Przysłop, z kilkoma punktami widokowymi.

Luboń Wielki (1022 m)

Luboń Wielki to, obok Mogielicy, jeden z najpopularniejszych celów turystycznych Beskidu Wyspowego. Na Luboń prowadzi wiele szlaków. Najczęściej wybierana opcja to szlak żółty, rozpoczynający się z Rabki – Zaryte. Na trasie znajdują się słynne „Dziurawe Turnie”, rumowisko skał, dookoła którego czają się jaskinie, schroniska skalne i powalone, stare drzewa. Szlak nie należy do najłatwiejszych, zwłaszcza po intensywnych opadach deszczu, jednak urozmaicenie terenu i atrakcje są warte odrobiny wysiłku. Alternatywą jest szlak niebieski rozpoczynający się w Jordanowie, z pięknym widokiem rozpościerającym się z Polany Surówka.

Śnieżnica (1006 m)

Na Śnieżnicę prowadzi trasa z przełęczy Gruszowiec, która jest bardzo krótka i łatwa. Całe przejście zajmuje ok. 30 minut. Ostrzejsze podejście napotkamy na początku, a następnie czeka na nas miły spacer leśną, szeroką drogą. Ścieżka doprowadza do Ośrodka rekolekcyjnego, a następnie na wyciąg narciarski i stąd dalej na sam szczyt.

Z wyprawy można stworzyć też pętlę, wchodząc niebieskim, a schodząc zielonym szlakiem lub odwrotnie.

Śnieżnica, jak sama nazwa wskazuje, charakteryzuje się znacznymi walorami w porze zimowej. Znajdziemy tu jedną z małopolskich stacji narciarskich.

Szczebel (977 m)

Szczebel to góra wznosząca się nad głęboką doliną Raby. Wszystkie zbocza są dosyć mocno zalesione, lecz znajdziemy tu także ławki i miejsce odpoczynku dla turystów. Wart obejrzenia jest ołtarz polowy i obelisk na cześć Jana Pawła II, który był częstym bywalcem Beskidu Wyspowego. Podczas trasy i na szczycie warto przyjrzeć się bliżej bukowym lasom, które mają charakter pierwotnej puszczy karpackiej.

Od północnej strony znajdziemy tu osobliwą jaskinię Zimna Dziura, na której dnie przez znaczną część roku utrzymuje się warstwa lodu. Nawet podczas ciepłego lata, w jaskini jest bardzo zimno.

Lubogoszcz (968 m)

Góra o trapezowym kształcie, z grzbietem rozciągniętym na trzy wierzchołki. Między wierzchołkiem zachodnim, a najwyższym wschodnim, rozciąga się grzbiet nazwany Kozią Brodą. Zbocza pokryte były dawniej halami pasterskimi, a na szczycie góry znajdowała się wieża widokowa. Obecnie szczyt prezentuje się zupełnie inaczej. Wieża zbutwiała i zawaliła się, a stoki góry zalesiły się.

Łopień (951 m)

Jeden z piękniejszych widokowo szczytów, leżący w centralnej części Beskidu. Składa się z trzech kulminacji wierzchołkowych. Na Łopień wejść można w niecałą godzinę, lekko stromą trasą z Przełęczy Rydza Śmigłego. Ze szczytu ujrzymy panoramę doliny Górne Łososiny, a także pobliskie wierzchołki Ćwilin czy Śnieżycę,. Przy dobrych także bardziej oddalone pasma Gorce, czy nawet Tatry.

Na zboczach Łopienia znajduje się jedna z największych karpackich jaskiń, Jaskinia Zbójecka (łączna długość jej korytarzy to ponad 430 m), oraz kilka mniejszych jaskiń, m.in. Jaskinia Za Studnią.

Ostra (925 m)

Ostra to szczyt Beskidu Wyspowego, który jako jeden z niewielu w Beskidzie jest częścią pasma górskiego. Pasmo zwane jest Pasmem Ostrej. Zarówno sam szczyt, jak i większość zbocza jest zalesiona. Nie jest tłumnie odwiedzana przez turystów, ponieważ szczyt nie oferuje rozległej panoramy. Jedyne widoki są dostępne z południowych stoków góry, poniżej terenów zalesionych.

Kamionna (801 m)

Szczyt ten zwany jest również Makowicą, Jeziernikiem lub Patrią. Stanowi najwyższy punkt długiego pasma górskiego. Zbocza w większości są zalesione, jednak na stokach południowych, bardziej łagodnych, występują w większości hale i pola. Na południowo-wschodnich stokach znajduje się kilka tras narciarskich.

Las (buczyna karpacka) znajdujący się na północnym zboczu Kamionnej objęto ochroną i utworzono tu niewielki rezerwat przyrody.

Na przełączce, od strony zejścia na Pasierbiecką Górę, napotkamy niewielkie torfowisko – zarastające małe jeziorko, z którym związane są liczne, mroczne miejscowe legendy. Niestety, obecnie stawek ten intensywnie zarasta i jest coraz bardziej płytki.

Różnorodność Beskidu Wyspowego

W jaki sposób poznać Beskid Wyspowy? Nie tylko zdobywając pieszo szczyty. Region ten jest bardzo rozwinięty pod względem różnorodnych ścieżek i szlaków. Góry możemy zdobywać pieszo, rowerem, na nartach biegowych czy zjazdowych, konno, a nawet podziwiać je podczas lotu paralotnią!

Dla głodnych wiedzy, utworzone zostały na terenie Beskidu Wyspowego liczne ścieżki dydaktyczne, dotyczące przyrody, topografii i historii.

Beskid Wyspowy zimą

W zimie, Beskid Wyspowy to również ostoja turystów, tym razem miłośników szusowania po trasie. Znajduje się tutaj ponad 20 km tras narciarskich i kilkanaście wyciągów. Trasy są przystosowane do sztucznego naśnieżania i ratrakowania przy łagodniejszych zimach.

W roku 2003 otwarto stację narciarską Laskowa – Kamionna, z trasami niebieskimi i czerwonymi, koleją krzesełkową oraz wyciągami orczykowymi.

Znajdująca się niedaleko stacja Limanowa – Ski oferuje dwie trasy, na które podjedziemy krzesełkiem. Jedną, kilometrowej długości niebieską (łagodną dla osób początkujących), oraz drugą: czerwono – czarną o długości 700m, dla bardziej zaawansowanych zjazdowców. Tutaj stworzono również dwie krótkie trasy z orczykiem dla rozpoczynających przygodę z nartami, oraz trasę sportową.

Kolejną, znaną dobrze stacją jest ta znajdująca się w Kasinie Wielkiej. Co ciekawe, to właśnie stąd pochodzi i tutaj trenowała nasza duma narodowa, Justyna Kowalczyk. Wyciąg ten oferuje nam góra Śnieżnica. Na jej stoki również komfortowo podjedziemy do zjazdów koleją krzesełkową, na wysokości 900m. Tutejsze stoki to łagodna, krótka trasa dla początkujących oraz druga, czerwona, dla bardziej zaawamsowanych.

Także Rabka Zdrój, która na co dzień kojarzona jest raczej z uzdrowiskiem, oferuje wyciągi orczykowe.

Kolejne trasy są w Lubomierzu, Szczawie i Koninkach.

Wszystkie tutejsze resorty nie należą do najpopularniejszych w Polsce, aczkolwiek niczym od nich nie odbiegają. Zarówno oświetlenie stoków, jak i sztuczne naśnieżenie są zawsze w gotowości. Baza parkingowa, noclegowa i gastronomiczna również jest zapewniona w ilości wystarczającej dla zimowych turystów. Kolejki, nawet w sezonie w szczytowych godzinach, tworzą się rzadko. Dla osób bez własnego sprzętu otwarte są wypożyczalnie i serwisy.

Kultura i atrakcje regionu

Kultura miejscowych jest mieszanką kulturową różnych krajów Europy. Kulturę pasterską przynieśli ze sobą w ten region Wołosi, przyprowadzając z południa Europy owce i wypasając je na terenach polanowych, utworzonych z wypalonych lub wyrąbanych uprzednio lasów. Przez długi czas pasterstwo było tu głównym źródłem dochodu, i najważniejszym elementem życia mieszkańców.

Ziemie Beskidu wyspowego są obecnie zamieszkiwane przez różnorodne grupy etnograficzne, są to Zagórzanie (najbardziej liczna grupa), Górale Biali, Lachy Limanowskie, Kliszczacy oraz Lachy Sądeckie. Stąd też różnorodność regionalnych wydarzeń i festiwali folklorystycznych.

Gminy, do których należą tereny, bardzo aktywnie współpracują ze sobą, tworząc projekty i bogate programy kulturowe – wśród nich wycieczki piesze, rowerowe, narciarskie, biegi, rajdy oraz inne imprezy i festiwale kulturowe. Najbardziej znana, organizowana od ponad 10 lat impreza to „Odkryj Beskid Wyspowy”, w którym corocznie bierze udział nawet kilkanaście tysięcy turystów z całej Polski i z zagranicy. Organizatorzy zapraszają w różnej formie na 53 beskidzkie wyspy i wysepki. Szlak przebiega przez 38 miejscowości i liczy 320 km. „Odkryj Beskid Wyspowy” to coś dla każdego: szlaki krótkie, łatwe i typowo spacerowe, oraz dłuższe, wymagające dobrej kondycji i bardziej ambitne. Z okazji tego wydarzenia drukowana jest zazwyczaj opisująca Beskid Wyspowy mapa wraz z przewodnikiem opisującym poszczególne atrakcje.

Możemy wziąć także udział w corocznym rajdzie głównym szlakiem Beskidu Wyspowego „Beskidzkie Wyspy”, bądź też przebiec morderczy górski maraton „Kierat”.

W obszarze Beskidu Wyspowego nie znajdziemy wielu schronisk, jak można by się spodziewać po paśmie górskim. Na całym terenie są tylko dwa: schronisko PTTK na Luboniu Wielkim oraz schronisko PTTK na Kudłaczach. Oprócz tego istnieją dwa ośrodki koordynujące noclegi dla grup zorganizowanych, zwłaszcza dla szkolnej młodzieży: na Śnieżnicy oraz Lubogoszczu. Pod Krzystonowem, w sezonie turystycznym, możemy zanocować pod namiotem, na Polanie Wały. W miasteczkach i dolinach znajduje się jednak spora baza hoteli, domów wczasowych, a także sanatoriów.

Beskid Wyspowy może pochwalić się także zabytkami sztuki budownictwa. Ocalały tutaj drewniane i murowane kościoły, oraz bardzo liczne w regionie kapliczki i figurki kultu religijnego.

Warte odwiedzenia atrakcje to oprócz już wymienionych:

Chata Artystycznych Przygód – z możliwością własnoręcznego wykonania regionalnych pamiątek i poznania tutejszego rękodzieła;
Muzeum Górali i Zbójników, z opisem góralskich tradycji – jest to skansen interaktywny;
Garncarnia, z możliwością samodzielnego ulepienia garnka, a także posłuchania o historii Podhala;
Rodzinny Park Rozrywki Rabkoland;
Muzeum Orderu Uśmiechu;
Muzeum im. Władysława Orkana w małym, zabytkowym, drewnianym kościółku z XVI w.;
Tężnia i pijalnia wody z ujęcia Helena,
Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce, do obejrzenia są tutaj zabytkowe i bardziej współczesne maszyny parowe oraz lokomotywy spalinowe i elektryczne;
Opactwo Cystersów w Szczyrzycu;
Folwark Stara Winiarnia;
Limanowa i słynny krzyż na Miejskiej Górze.

Beskid Wyspowy a legendy i podania

Jedna z legend na temat Mogielicy i Łopienia twierdzi, że byli oni kochankami. Niestety, rozdzieliła ich Przełęcz Rydza Śmigłego i od tej pory już nigdy nie zostali złączeni. Zgodnie z innymi, bardziej rozbudowanymi przekazami ludowymi, Mogielica była żoną wielkoluda Łopienia, który miał bardzo dobre serce. Ona sama była kobietą kłótliwą i podstępną. Mieli oni zachwycająco piękną córkę, którą nazwali Śnieżnicą. Matka ukrywała ją przed chętnymi do jej ręki, zasnuwając ją gęstymi mgłami. Pewien młodzieniec Ćwilin ujrzał ją jednak spoza mgieł i poprosił o rękę. Mogielica nie zgodziła się i młodym pękły z żalu serca. Po czasie również Łopień i Mogielica z żalu i poczucia winy zmarli. Cztery mogiły porosły skałami, drzewami i krzewami, tworząc znane szczyty w morzu mgieł.
Pod szczytem Mogielicy znajduje się głaz, na którym, zgodnie z legendami, zbójnicy liczyli zrabowane przez siebie pieniądze i skarby. Podobno do dziś zrabowane skarby ukryte są w którejś z jaskiń w rejonie Marszałkowej Studni. Te akurat legendy mają podłoże historyczne – rzeczywiście na Mogielicy w XIII wieku ukrywał się zbójnik Józef Baczyński, zanim został złapany, osądzony za swoje zbrodnie i ścięty.

Ciekawostki na temat szczytów i nie tylko

Na najwyższym szczycie Beskidu, Mogielicy, postawiono wieżę triangulacyjną, która niestety zbutwiała i zawaliła się w 1980 roku. Dzisiejszą drewnianą wieżę widokową postawiono w 2008 roku.
W rejonie Limanowej do końca XIX wieku wydobywano ropę naftową i gaz ziemny.
Jednym ze szczytów Beskidu Wyspowego jest Lubomir. Jest to góra mała, niewysoka, niepozorna i mało widokowa. Wydaj się zatem że nic wartego uwagi, ale… interesujący jest fakt, że na jego szczycie wybudowane zostało Obserwatorium Astronomiczne (odbudowane w roku 2007, uprzednio zniszczone w 1922 przez Niemców). Obecnie funkcjonuje również dla turystów.
Na styku Beskidu Wyspowego i Gorców znajduje się miejscowość Rabka – Zdrój, która jest znanym uzdrowiskiem dziecięcym.
Miejscowość Tymbark, z której rozpoczynają się niektóre szlaki Beskidu Wyspowego, słusznie kojarzy się z sokami. Zakład przetwórstwa owocowego Tymbark S.A. to jeden z większych zakładów przemysłowych w Beskidzie Wyspowym.
Eksploracje jaskiń Beskidu Wyspowego i prace badawcze trwają do dziś. Do roku 2017 opisano 75 obiektów jaskiniowych znajdujących się na jego terenie.

Chcesz dowiedzieć się więcej o górach w Polsce?
Przeczytaj nasz artykuł – Góry w Polsce – Opis Pasm Górskich, Najwyższe Szczyty, Przewodnik turystyczny

Post Views: 1 808